Katarzyna Olsztyn

Lokale socjalne

Lokal socjalny jest to lokal przeznaczony dla osób bezdomnych, eksmitowanych lub osób ubogich nie mogących utrzymać mieszkania samodzielnie. Jest to lokal nadający się do zamieszkania ze względu na wyposażenie i stan techniczny o niższym standardzie. Lokal socjalny dostarcza gmina. W Polsce pojęcie i zasady przyznawania lokalu socjalnego reguluje ustawa o ochronie praw lokatorów. Lokal socjalny powinien mieć łączną powierzchnię pokoi co najmniej 10 m², jeżeli ma być zamieszkiwany przez jedną osobę. Dla kilku osób łączna powierzchnia pokoi powinna wynosić co najmniej 5 m² na osobę. O prawie do otrzymania lokalu socjalnego decyduje sąd w wyroku o eksmisji. Do czasu dostarczenia lokalu socjalnego nie można dokonać eksmisji z lokalu. Zgodnie z ustawą o ochronie praw lokatorów umowa najmu lokalu socjalnego jest umową zawieraną na czas oznaczony. Umowa ta może zostać po upływie oznaczonego w niej czasu przedłużona na następny okres, jeżeli najemca nie zalega z opłatami za lokal, nie posiada tytułu prawnego do innego lokalu i nadal znajduje się w sytuacji uzasadniającej zawarcie takiej umowy.

Ogromnym problemem lokali socjalnych jest ich liczba, która stale maleje. W Warszawie do 2017 roku ubędzie ponad 4800 mieszkań socjalnych i komunalnych.  Niedobór mieszkań gminnych wynika m.in. z pochopnej i nieprzemyślanej prywatyzacji lokali, wyburzania budynków, a także wyłączania lokali z powodu stanu technicznego. Brakuje mieszkań socjalnych, w związku z czym rośnie liczba osób niepłacących czynszu. Zaleganie z czynszem wynika często z przeświadczenia o braku sankcji, spowodowanego niedoborem lokali socjalnych dla osób z wyrokiem eksmisji. W rankingu OECD dotyczącym warunków mieszkaniowych Polska  zajęła przedostatnie miejsce wśród 34 ocenianych krajów. Przy obecnym tempie budowy mieszkań socjalnych potrzeby w tym zakresie zostaną zaspokojone za około 50 lat. Zawinił brak polityki mieszkaniowej. W ciągu 25 ostatnich lat budownictwo socjalne dla najmniej zamożnych spadło ponad trzykrotnie. Buduje się głównie w wielkich i bogatych aglomeracjach. Drastycznie, bo o ponad 40% spadła ilość mieszkań oddawanych do użytku dla rodzin mniej zamożnych. 

Prawo do mieszkania jest równoważne z prawami człowieka. Dzięki mieszkaniu socjalnemu lub komunalnemu możliwe jest zwalczanie patologii związanych z bezdomnością. Problemem mieszkań socjalnych lub komunalnych jest ich reprywatyzacja. Miasto przekazuje umowy najmów komunalnych prywatnemu właścicielowi. Właściciel prywatny ma zupełnie inne interesy i chce dostawać zyski z tych mieszkań. Gdyby była odpowiednia ilość mieszkań komunalnych lub socjalnych, to w momencie sprywatyzowania tego rodzaju mieszkań, lokatorzy takich budynków mogliby starać się o mieszkanie w innym budynku z lokalami socjalnymi.

Porównując inne kraje Europy, w krajach objętych kryzysem ludność jest wyrzucana na bruk ze względu na kredyty zawierane przez mieszkańców. Gdyby dany kraj posiadał mieszkania socjalne i byłyby one dostępne, ludność miałaby gdzie mieszkać. W Niemczech natomiast, istnieją dopłaty do czynszów w mieszkaniach komercyjnych dla osób potrzebujących, tak aby ta różnica między czynszem dla mieszkań komunalnych a czynszem komercyjnego mieszkania została zniwelowana. Dobrym przykładem miasta w których istnieje racjonalna polityka mieszkaniowa jest Wiedeń. Większość mieszkańców centrum Wiednia mieszkania nie w komercyjnych mieszkaniach, tylko w komunalnych, spółdzielczych lub socjalnych. Dzieje się tak ponieważ co roku samorząd oddaje kilka tysięcy takich mieszkań do użytku. Jest to aż dziesięciokrotnie więcej niż w przypadku Warszawy. NIK potwierdza w swoich ustaleniach pokontrolnych, że w Polsce nie ma od dawna żadnej długofalowej polityki mieszkaniowej, a gminne zasoby mieszkań dla mniej zamożnych ustawicznie spadają.

Bibliografia:

1. 1. Radio TOK FM, O ruchach lokatorskich w Europie opowiadał Karolinie Głowackiej Piotr Ciszewski
2. 2.  Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.
3. 3.    www.ipb.org.pl
4. 4.    www.orka.sejm.gov.pl