Grzegorz Lewkowicz

Osiedla grodzone (gated communities)

   Osiedle grodzone (gated communities) lub inaczej osiedle zamknięte to typ osadnictwa miejskiego, wydzielony w przestrzeni miasta, który jest ogrodzony płotem lub murem, chroniony stale lub czasowo przez odpowiednie firmy. Dodatkowo charakteryzuje się nowoczesną architekturą, atrakcyjnym położeniem na mapie miasta oraz wysokim standardem. Mieszkania w tego typu obiektach bardzo często wybierane są przez osoby majętne, o wysokim statusie społecznym, które szukają bezpiecznego miejsca do życia.

   W USA pierwsze osiedla grodzone pojawiły się w latach dwudziestych XX wieku jako prywatne ulice, wydzielone w osiedlu, zamknięte bramą lub szlabanem, mające zapewniać bezpieczeństwo mieszkańcom. W naszym kraju pojawiły się one na początku lat 90. XX wieku i na stałe wpisały się w krajobraz polskich miast. Szczególnie widoczne są w Warszawie, w której znajduję się ponad 200 takich obiektów. Jest to duża liczba porównując z miastami europy zachodniej lub miastami skandynawskimi, gdzie tego typu osiedla nie są aż tak popularne.

  Istnieje kilka rodzajów typologii zjawiska osiedli grodzonych, które różnią się pod względem przyjętych kryteriów. Jednym z nich jest zaproponowany przez E.J. Blakely i M.S. Snyder podział pod względem genealogicznym. W tym podziale wyróżniono trzy typy osiedli zamkniętych: lifestyle communieties (wspólnoty stylu życia), prestige communities (wspólnoty prestiżu) oraz security communities (wspólnoty bezpieczeństwa). Inny podział zaproponował Georg Glasze. Wziął on pod uwagę cechy fizyczne oraz cechy architektoniczne osiedli grodzonych i wyróżnił: zamknięte apartamentowce oraz zamknięte wielobudynkowe zespoły mieszkalne, które podzielił jeszcze na trzy typy: zespoły oddzielnie stojących domów jednorodzinnych, zespoły domów szeregowych i zespoły wielopiętrowych budynków mieszkalnych. Ostatni podział został opracowany na podstawie kryterium stopnia odgrodzenia osiedli typu gated communities od przestrzeni publicznej. W tym przypadku wyróżniono następujące typy osiedli: najmniej odgrodzone od otoczenie (ogrodzone płotem, posiadające bramę, o dostępie kontrolowanym przez mieszkańców),  osiedla posiadające ogrodzenie, bramę oraz dodatkowo dozorcę lub patrole ochrony oraz osiedla najbardziej odizolowane posiadające ogrodzenie, barierki, bramy zewnętrzne i wewnętrzne, pasy zieleni na zewnątrz ogrodzenia i segmentację pionową a także całodobowy nadzór ochrony. Badania przeprowadzone na warszawskich i osiedlach grodzonych oparte na typologii Georga Glauszego pokazują, że zamknięte apartamentowce najczęściej lokalizowane są w centralnych, najgęściej zaludnionych częściach miasta, gdzie bardzo trudno o nowe powierzchnie pod inwestycje. Z kolei wielobudynkowe zespoły mieszkaniowe powstają głównie na obrzeżach miast.

   Osoby zamieszkujące osiedla typu gated communities często określane są mianem snobów, zamkniętych na obcych ludzi, natomiast same osiedla określone są mianem enklaw luksusu. W takim wypadku osiedla otwarte uznawane są za gorsze, a ludzie je zamieszkujący jako ci zajmujący niższe miejsce w hierarchii społecznej. Takie porównania są niezdrowe i mogą sprzyjać powstawaniu konfliktów, szczególnie w miejscach gdzie dwa typy osiedli sąsiadują ze sobą (takim przykładem może być warszawska Saska Kępa). Jednak jak wynika z badań przeprowadzonych w Warszawie, większość jej mieszkańców akceptuje taką formę osadnictwa miejskiego i nie jest jej przeciwna.

   Podsumowując, osiedla grodzone lub inaczej zamknięte są zjawiskiem interesującym, często naukowców z różnych dziedzin oraz tematem bardzo często podejmowanym przez dziennikarzy. Jest to specyficzny rodzaj osadnictwa miejskiego, trudny do jednoznacznego zdefiniowania, stworzony głównie ze względów bezpieczeństwa, jednak w dzisiejszych czasach może on również podkreślać status społeczny. Jest to niewątpliwie zjawisko bardzo powszechne, szczególnie w dużych miastach, mogące rodzić różnego rodzaju konflikty społeczne, zazwyczaj jednak powszechnie akceptowane.

Bibliografia:

1. Agnieszka Wołk - „W cieniu osiedla zamkniętego. Osiedle otwarte i postawy jego mieszkańców wobec nowego typu osadnictwa miejskiego” w: Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne nr 7, 2012.  UKSW

2. Paulina Tobiasz-Lis – „Osiedla grodzone w Łodzi. Przyczyny u konsekwencje zjawiska” w: http://www.sse.geo.uni.lodz.pl/uploads/space10/tobiasz.pdf

3. Renata Jaroszewska-Brudnicka – „Osiedle zamknięte – nowe zjawisko w przestrzeni mieszkaniowej Torunia” w: https://suw.biblos.pk.edu.pl/resources/i1/i9/i8/r198/JaroszewskaBrudnickaR_OsiedleZamkniete.pdf