Efektywność energetyczna budownictwa wielkopłytowego w Moskwie

Izabela Kwiecień

Osiedla wielkopłytowe, powstałe najczęściej w latach 50. I 60. XX wieku, stanowią relikt komunizmu i jednocześnie miejsca szczególnie wymagające modernizacji i renowacji. Uprzemysłowienie budownictwa z jednej strony przyczyniło się do znacznego skrócenia czasu powstania budynku, lecz wiązało się z obniżoną jakością infrastruktury mieszkaniowej. Łatwa konstrukcja oparta na łączeniu prefabrykowanych elementów ściennych doprowadziła w rezultacie także do wzrostu inwestycji mieszkaniowych, co było zjawiskiem pożądanym, lecz uzyskanym kosztem jakości (Brzev S., Guevara-Perez T.).

Mimo że kolebką budownictwa wielkopłytowego jest Holandia, system ten był szczególnie popularny w krajach byłego Związku Radzieckiego oraz Europy Wschodniej. Ten znaczny udział prefabrykowanych budynków w ogólnym mieszkalnictwie oraz fakt, iż żywotność wielu osiedli wielkopłytowych szacowano na około 50-70 lat (Wybielarski M., 2013), sprawia, że państwa posowieckie powinny dążyć do szybkiej modernizacji komunistycznego budownictwa. W przeciwnym razie stan techniczny tychże budynków będzie wymuszał zastępowanie ich nowymi inwestycjami budowlanymi i generował dużo większe koszty. Modernizacja wielkiej płyty pozwala w pełnym stopniu osiągnąć satysfakcję mieszkaniową, czego przykład stanowić mogą niemieckie osiedla, między innymi berlińska Markisches Viertel (Gronostajska, 2010).

Idea budownictwa z prefabrykowanych elementów zrodziła się w Moskwie z potrzeby zapewnienia na przełomie lat 50. i 60. każdej rodzinie osobnego lokalu mieszkalnego. Związane to było między innymi ze znacznym wzrostem ludności (Krashenninokov A.).

Zgodnie z raportem Energy-efficient renovation of Moscow apartment buildings and residential districts (2013) możemy wyróżnić trzy typy budownictwa mieszkaniowego z wielkiej płyty w Moskwie:

- tzw. chruszczowki – najczęściej 5-piętrowe budynki; w Moskwie ich całkowita powierzchnia mieszkaniowa wynosi ponad 25 mln m²

- zbudowane w latach 1961-1965 długie budynki o większym komforcie od chruszczowek;

- wysokie (liczące 9 lub więcej pięter) budynki powstałe po roku 1975 (Paiho S. i in., 2013).

 Początkowy entuzjazm, spowodowany szybkim i tanim wznoszeniem osiedli wielkopłytowych, z czasem ustąpił miejsca odczuwalnym negatywnym skutkom idei. Zarówno pojedyncze pokoje, jak i całe mieszkania były ciasne. Niekorzystna okazała się między innymi izolacja termiczna pomieszczeń – cienkie ściany nie były w stanie zapewnić wystarczającej ilości ciepła. Dodatkowo sytuacja wilgotnościowa mieszkań sprzyjała pogorszeniu jakości powietrza.

Efektywność modernizacji cieplnej prefabrykowanych budynków wymaga przekształceń i ulepszeń w aspektach: konstrukcji, systemów chłodzenia, grzewczych, oraz wentylacyjnych, jak również w dostarczaniu energii elektrycznej.

W przypadku przekształceń struktury budynku częstokroć modernizacja jest powiązana z unowocześnieniem budynku oraz poprawą jego walorów wizualnych, np. odnowieniem balkonów. Priorytet jednakże stanowią zabiegi zmniejszające utratę ciepła w budynku, takie jak remonty dachów czy wymiana okien.

Efektywne zmniejszenie zużycia energii elektrycznej może być natomiast osiągnięte poprzez wykorzystywanie OZE. W tym celu skutecznym rozwiązaniem jest montowanie paneli fotowoltaicznych bądź turbin wiatrowych. Warunki klimatyczne Moskwy sprawiają jednak, że narzędzie to sprawdzi się raczej przy oświetlaniu przestrzeni publicznych. Równie istotne jest dążenie do zmniejszenia wytwarzania energii. Stare energochłonne urządzenia powinny być zatem w jak największym stopniu zastępowane nowoczesnymi i energooszczędnymi sprzętami (Paiho S. i in., 2013).

Mieszkaniowa infrastruktura postkomunistyczna znajdująca się w Moskwie stanowi znaczny udział całkowitej powierzchni mieszkaniowej w stolicy Rosji. Z tego powodu utrzymanie jej w dobrym stanie i przystosowanie do godnych warunków bytowych powinno stać się jednym z głównych działań moskiewskiej polityki mieszkaniowej. Zmodernizowane jednostki wielkopłytowe są bowiem zarówno budownictwem wytrzymałym, jak również, po drobnych zabiegach w warstwie wizualnej, mogą stać się mieszkalnictwem nowoczesnym.

Literatura:

Gronostajska Barbara, 2010, Modernizacja przestrzeni mieszkaniowej w osiedlach z wielkiej płyty, Czasopismo Techniczne, zeszyt 5., Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej;

Satu Paiho, Rinat Abdurafikov, Åsa Hedman, Ha Hoang, Ilpo Kouhia, Malin Meinander, Mari Sepponen, 2013, Energy-efficient renovation of Moscow apartment buildings and residential district, JULKAISIJA – UTGIVARE – PUBLISHER;

Svetlana Brzev, Teresa Guevara-Perez, Precast Concrete Construction, British Columbia Institute of Technology;

Wybielarski Michał, 2013, Zaraz się zawali, czy przetrwa jeszcze 100 lat? Rząd zbada wielką płytę. Mieszka w niej 12 mln Polaków,dostępne na: http://wyborcza.pl/1,76842,13910279,Zaraz_sie_zawali__czy_przetrwa_jeszcze_100_lat__Rzad.html#ixzz3LuW66DWJ;

Krashenninokov Alexey, The case of Moscow, Russia, dostępne na: http://www.ucl.ac.uk/dpu-projects/Global_Report/pdfs/Moscow.pdf.